YENİ CUMHURBAŞKANLIĞI SARAYI (AKSARAY)

                                                            AKSARAY YENİ CUMHURBAŞKANLIĞI SARAYI

Cumhurbaşkanlığı Çankaya Köşkü’nden Atatürk Orman Çiftliği (AOÇ) alanı içinde Beştepe mevkiine inşa edilen yeni Cumhurbaşkanlığı Sarayı’na aşamalı olarak taşınıyor. Türkiye’de yönetimin merkezi, 91 yıldır Çankaya kelimesi ile ifade ediliyordu. Şimdi Çankaya Köşkü boşaltılarak Başbakanlığa devredilecek. İşte Mustafa Kemal Atatürk’ün 1921 yılında Çankaya’da bir bağ evine taşınmasıyla başlayan ve Beştepe’deki Cumhurbaşkanlığı Sarayı’nda sona eren bir öykü...

Latife Hanım’ın katkısı

Ankara Belediyesi 1921 yılında Çankaya’da tepenin yamacında bulunan bir bağ evini satın alarak Mustafa Kemal’e hediye etti. Bu eve bağ ve bahçelerin arasından geçen bir tarla yolundan gidiliyordu. Ulaşımı zahmetliydi.

Ev döşemeleri ve çatısı ahşap, üzeri kiremitle örtülü, iki katı kaba yontu ve moloz taşla yapılmış bir yapıydı. Alt ve üst katta ikişer küçük oda bulunuyordu. Resmi kayıtlara göre sonradan Çankaya Köşkü’ne dönüşecek bu evin ilk hanımefendisi, Mustafa Kemal’in
iki yıl evli kaldığı Latife Hanım’dı. Ancak cumhuriyet öncesinde bağ evine Mustafa Kemal’le birlikte taşınan ilk kadın Fikriye Hanım oldu. Mustafa Kemal taşındıktan sonra bağ evinde küçük çapta düzenlemeler yapıldı.

Cumhuriyetin ilan edilmesinin ardından bağ evi, yapılan bazı eklentilerle köşke dönüştürüldü. Yeniden düzenleme için Kargir ve Ahşap İnşaat Muallimi Vedat Bey görevlendirildi. Vedat Bey bağ evini alt katında yemek servis bölümü, büyük bir yemek salonu, radyo dinleme ve oturma salonu, üst katında ise bir banyo, bir yatak odası, ayrı bir oturma köşesi bulunan iki katlı yeni bir yapıya dönüştürdü. Latife Hanım’ın Mustafa Kemal’le evlenmesinin ardından getirdiği pahalı çeyiziyle ev bir köşk özelliği kazandı. Boşanmalarına kadar geçen süre içinde köşkün düzenine Latife Hanım damga vurdu. Mustafa Kemal 1921’den 1932’ye kadar bu evde oturdu.

Çalışma binası ve konut

Ankara’da yeni kurulan bir devlet, uluslararası sahneye çıkmıştı. Bu devletin başındaki kişinin kaldığı mekan buna uygun olmalıydı. Bağ evinin yetersiz kalması üzerine
1930 yılında yeni bir bina yapılması kararı alındı. Köşkün yapımı Avusturyalı ünlü mimar Prof. Clemens Holzmeister’a verildi. Pembe Köşk adını alacak bu bina 1.5 yıl içinde tamamlandı. Köşk Bodrum katının üzerine iki kat olarak inşa edildi. Giriş katı makam ve kabullerin yapıldığı alan, üst katı ise ikametgah olarak kullanıldı. Atatürk, Çankaya Köşkü’nü 1932 yılından vefatına dek hem çalışma binası hem de konut olarak kullandı.

Çankaya Köşkü diğer adıyla Pembe Köşk; Atatürk’ten sonra sırasıyla İsmet İnönü, Celal Bayar, Cemal Gürsel, Cevdet Sunay, Fahri Korutürk, Kenan Evren, Turgut Özal ve Süleyman Demirel’e hem çalışma ofisi hem de konut olarak hizmet verdi.

Demirel’e dar geldi

Pembe Köşk de Cumhurbaşkanlığı’na yıllar içinde yetmemeye başladı. Kenan Evren döneminde yeni bir hizmet binası inşa edilmesi kararı alındı. Demirel’in cumhurbaşkanlığı döneminde 1993’te yeni bina hizmete girdi. Demirel kalabalık ziyaretçileri olan bir cumhurbaşkanıydı. Burası da dar gelince binaya resepsiyon salonları ile basın toplantısı salonu eklendi.

Bu tarihten sonra Demirel ve Ahmet Necdet Sezer tarafından Pembe Köşk sadece ikametgah olarak kullanıldı. Abdullah Gül döneminde Dışişleri Konutu, Cumhurbaşkanlığı yerleşkesi içine alınarak köşk ikametgahı haline getirildi. 2011 yılında Pembe Köşk’te kapsamlı bir restorasyon çalışması yapıldı. Köşk, 1932’deki aslına uygun hale getirildi. Pembe Köşk bugün fiilen bir müze.

Beştepe Yerleşkesi

Bugünki Cumhurbaşkanlığı Sarayı nasıl ortaya çıktı? Aslında Başbakanlık Konutu olarak yapıldı. Kızılay’daki Başbakanlık hizmet binası, uzun yıllardır yetersiz kalıyordu. Bu nedenle Ankara’nın değişik yerlerinde ek binalar tutulmuştu. AOÇ’nin Beştepe mevkiinde Başbakanlık Hizmet Binası inşa edilmesi süreci 2006’dan itibaren başladı. Resmi açıklamaya göre; “Güvenlik araştırmasında en uygun yerin Orman Genel Müdürlüğü yerleşkesi olduğu” tespit edildi. AOÇ arazisi içindeki bu yerleşke hem gelişen şehrin merkezinde kalmış hem de etrafındaki koruluk boş arazi nedeniyle güvenli bir bölge niteliği taşıyordu.

Hizmet binasının projesini Şefik Birkiye hazırladı. Yeni yapı TOKİ tarafından 150 dönüm arazi üzerine inşa edildi. Yerleşke projesinde hizmet binası üç bloktan oluşuyor. Ortada büyük bir meydan var. Meydanın iki taarfında E harfi stilinde iki bina ile tam karşıda kare biçiminde bina yer alıyor. Yerleşkenin içinde koruluk alanda, Başbakanlık Konutu ile yeni bir cami de yer alıyor.

Bin tane odası var

Hizmet binası proje maliyeti 1 milyar 370 milyon lira. Üç blok toplam bin odadan oluşuyor. Yerleşkenin inşası için bugüne kadar Başbakanlık bütçesinden 964 milyon lira harcandı. Hizmet binasının inşaatı, idare mahkemesi kararı nedeniyle de Kaçak olduğu iddiaları çerçevesinde tartışma gündeminde. Yerleşkenin içinde inşaat hâlâ sürüyor.

Recep Tayyip Erdoğan’ın cumhurbaşkanı olmasından sonra yerleşke, imzalanan porotokol ile Cumhurbaşkanlığı’na devredildi. 29 Ekim günü de ilk kez tebrikat töreni ile hizmete açıldı. Resmi adı da Cumhurbaşkanlığı Sarayı olarak kondu. Şu anda binanın belirli bölümleri kullanılabiliyor. Konut bölümü tamamlandığında Erdoğan ve eşi Emine Erdoğan, yerleşke içinde koruluk alanda bulunan ve havuzu olan konuta taşınacak.

Atatürk, Çankaya Köşkü’nü 1932 yılından vefatına dek kullandı.

Çankaya Köşkü hizmet binası Başbakanlığa devredilecek 

Halen Çankaya Köşkü’nü kullanan Erdoğan, bazı kabullerini Cumhurbaşkanlığı Sarayı’nda yapmaya başladı. Yüksek tavanlı fuaye alanı, ana binanın arka kısmında yer alıyor. Duvar kaplamalarında yeşil ve bordo granit kullanılmış. Işıklandırılmış süs havuzunun olduğu bahçeye, üç büyük kapıyla açılıyor. Kapalı alanda
20 ağaç da var. Kubbe formatında 35 aydınlatma sistemi yer alıyor. Duvar ve yer kaplamalarının arasında pirinç şerit levha süslemeler ile kapıların üzerinde Selçuklu süsleme sanatında yer alan yıldız figürü bulunuyor.

Cumhurbaşkanlığı birimleri Saray’a taşındığında, Çankaya Köşkü hizmet binası Başbakanlığa tahsis edilecek. Saray, bir yönüyle Türkiye’deki parlamenter sistemin yavaş yavaş başkanlık sistemine doğru evrilme sürecine girdiğinin bir anlamda mekansal göstergesini de oluşturuyor.